Op 30 juni dit jaar heeft de burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, de Nederlandse regering opgeroepen om formeel excuses te maken voor de Nederlandse slavenhandel. De Nederlandse staat had eerder al wel spijt betuigd voor de slavenhandel, maar van excuses is het nooit gekomen uit vrees voor mogelijke juridische aansprakelijkheid. Om verschillende redenen vind ik formele excuses een slecht idee.
Dat juist Aboutaleb met zijn Berberse oorsprong deze oproep doet vind ik op zijn minst ironisch. De Barbarijse zeerovers uit Noord-Afrika ondernamen van de 16de tot de 19de eeuw rooftochten naar Europa om Europeanen tot slaaf te maken. Waar is zijn oproep aan Marokko, Algerije en Tunesië om formeel excuses te maken aan Europese landen voor hun slavenhandel? Natuurlijk is het wel zo dat Europeanen veel meer slaven hebben verhandeld dan de Berbers, maar dat is niet het punt. Gewoon een geïnteresseerde vraag, geen jij-bak aan het adres van Aboutaleb.
Europeanen eisen tegenwoordig geen excuses van Noord-Afrikaanse landen vanwege hun slavenhandel uit het verleden. Inheemse Nederlanders eisen tegenwoordig geen excuses van Spanje omdat hun verre voorouders tijdens de Tachtigjare Oorlog zijn vermoord door toedoen van het Spaanse Rijk. Het Spaanse Rijk heeft de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ook nooit gecompenseerd voor de oorlogsschade. Deze mensen realiseren zich blijkbaar wel dat je niet moet blijven trekken aan het verre verleden.
Er zijn natuurlijk wel andere situaties mogelijk waarin excuses wel gepast zijn. Het belangrijkste criterium daarbij moet zijn dat de mensen die excuses eisen ook daadwerkelijk geleden hebben door de daden waarvoor excuses wordt gevraagd. Daarvan zijn de moordpartijen door Nederlandse militairen in het Indonesische Rawagede en Zuid-Sulawesi in 1946 en 1947 een goed voorbeeld. De weduwen van de mannen die destijds zijn vermoord zijn gecompenseerd voor de schade en er is officieel excuses gegeven.
Kanttekening daarbij is dat de Nederlandse politici die destijds verantwoordelijk waren voor het gewelddadig onderdrukken van de Indonesische Onafhankelijkheidsstrijd niet meer in leven zijn. Een excuses boet aan waarde in als het niet gemaakt wordt door hen die verantwoordelijk waren voor de misdaden. In dit geval is de verantwoordelijkheid dus meer abstract omdat excuses wordt gemaakt namens de Nederlandse staat als rechtspersoon. Dat doet echter niets af aan de noodzaak van het excuses.
Vergelijk dit met de situatie van de slavenhandel door Nederlanders. Onder de mensen die excuses eisen van de Nederlandse staat is er niemand die heeft geleden onder de slavernij en zij hebben ook geen ouders gehad die slaaf zijn geweest. Op welke manier zijn zij beschadigd door de slavernij? Hoe gaat een excuses er dan voor zorgen dat zij ’s nachts beter slapen? Ik kan mij niet aan de gedachte onttrekken dat deze mensen een excuses willen zodat zij de Nederlandse staat juridisch aansprakelijk kunnen stellen en dan met rechtszaken uit zijn op financiële compensatie.
Pingback: De excuses voor slavernij zijn een fout – Information Overload