Nee, volgens mij is er niets te vieren. Een monarchie is een ongewenste staatsvorm.
Mijn inspiratie voor deze post begon bij het bestuderen van het budget voor het Nederlandse koninklijk huis. Ik vind dat budget erg hoog en had het idee dat ons koningshuis erg veel geld kost, maar na wat onderzoek van mij blijkt dat toch niet helemaal te kloppen.
Het budget is hier te vinden in de Rijksbegroting voor 2007. Het inkomen (de C-component) van respectievelijk Beatrix, Willem-Alexander en Máxima bedraagt € 762.000 + € 226.000 + € 226.000 = € 1.214.000. In totaal bedraagt het budget voor de A-, B- (voor personele en niet-personele kosten) en de C-component € 5.908.000. De kosten die op andere begrotingen terecht komen zijn aanzienlijk hoger en bedragen € 90.737.000.
Het leek mij interessant om dit te vergelijken met andere monarchieën. Helaas is de informatie die hier over te vinden is niet zo gedetailleerd als in de Nederlandse Rijksbegroting. Voor de Zweedse monarchie is er een budget van 49,6 miljoen kr en 47,9 miljoen kr voor respectievelijk de hofhouding en de paleizen. 97,5 miljoen kr is volgens Google gelijk aan € 10,66 miljoen. Het budget voor de Deense monarchie bedraagt 64,3 kr, wat gelijk is aan € 8,63 miljoen. Voor de Noorse monarchie is het budget 136 miljoen kr, dit is gelijk aan € 16,7 miljoen. Voor de Britse monarchie is er een budget van £9,9 miljoen + £15,3 miljoen + £5,9 miljoen = £31,1 miljoen, dit is gelijk aan € 45,55 miljoen. Zoals ik al schreef is deze informatie niet zo gedetailleerd zoals in de Nederlandse Rijksbegroting voor 2007, waar alles precies verdeeld is onder verschillende posten. Daarom is een vergelijking moeilijk, want ik weet ook niet precies hoe de kosten die ik hier geef van de andere monarchieën berekend zijn en wat daar allemaal bij inbegrepen wordt. Maar als ik puur kijk naar de kosten van het Nederlandse koninklijk huis zelf, dus exclusief de kosten op de andere begrotingen (ik ga er van uit dat die niet meegerekend zijn in de budgets voor de Scandinavische monarchieën omdat die bedragen reëler lijken, en ik laat het Verenigd Koninkrijk er even buiten vanwege het afwijkende budget) dan valt de € 5.908.000 van ons koninklijk huis nog wel mee.
Vergeleken met andere monarchieën is onze monarchie dus waarschijnlijk niet zo duur. Maar hoe gaat de vergelijking met landen met een presidentieel systeem? Ik heb lang gegoogled, maar informatie was moeilijk te vinden. Uiteindelijk vond ik dit bericht over het Franse presidentschap, volgens het bericht worden de kosten daarvan geschat op € 80 miljoen, maar dit budget zou volgens de socialisten vooral door Chirac veroorzaakt zijn. In ieder geval is er kritiek op dergelijke hoge kosten, en geeft dit dus aan dat een presidentieel systeem goedkoper zou kunnen zijn dan een monarchie. Natuurlijk zou onze huidige monarchie ook goedkoper kunnen zonder deze af te schaffen. Uiteindelijk gaat het om de wens van de politiek om de hoogte van het budget vast te stellen.
Een vergelijking over het inkomen van de leden van het koninklijk huis zal wat makkelijker gaan dan de totale kosten. Onze minister-president Balkenende verdient net als alle andere ministers, € 122.109,90. Horst Köhler, de Duitse president, verdient ongeveer € 213,000 en blijft dat salaris ontvangen als hij zijn post verlaat. Bush verdient $441,000, wat gelijk is aan € 323.884. Maar zoals ik al in het begin schreef, Beatrix verdient € 762.000 en Willem-Alexander en Máxima ieder € 226.000. Dit is een belachelijk hoog salaris, zeker omdat zij volgens de openbare agenda niet een 40-urige werkweek hebben, het lijkt meer op een soort semi-vakantie.
Maar nu naar de kern van mijn verhaal. Het gaat niet over geld, hoewel dat natuurlijk wel een belangrijke factor is. Het belangrijkste is dat een monarchie is in strijd met democratie en meritocratie. De koningin heeft een aantal taken, de meest ingrijpende is waarschijnlijk het aanstellen van kabinets(in)formateur. Ook al heeft de koningin misschien niet zo veel macht in dit proces omdat zij handelt op basis van adviezen, het is wenselijk dat dit een transparant proces zou zijn omdat de formatie van groot belang is voor democratische verkiezingen. Ook is er sprake van ministeriële verantwoordelijkheid. De koningin heeft in ieder geval een zeker niveau van politieke invloed, en het is daarom zeer onwenselijk dat de koningin niet democratisch gekozen wordt. Een staatshoofd dat niet democratisch gekozen is, is ook in strijd met meritocratie. Om democratisch gekozen te worden dient een kandidaat moeite doen om strijd te leveren met andere kandidaten. De beste persoon (bij democratische verkiezingen, de populairste persoon) wint, en dit zorgt er voor dat de kandidaat die wint over bepaalde competenties beschikt en het verdient heeft om te winnen. Wellicht is onze huidige koningin een competent persoon, maar wat als er een troonopvolger zou komen die dat niet zou zijn? Koningin Juliana was een voorbeeld vanwege de Greet Hofmans-affaire. Zo zijn er meer affaires geweest, de Lockheed-affaire, de Bruinsma-affaire en de Margarita-affaire. Dit zorgt voor problemen met de ministeriële verantwoordelijkheid.
De leden van het koninklijk huis moeten worden aangesproken als majesteit of koninklijke hoogheid. In de aanhef van ieder wetsvoorstel en koninklijk besluit is ook nog te lezen dat Beatrix denkt te regeren bij de gratie Gods. Een minachting voor het volk als onderdanen, en de arrogantie om te menen dat God het koningschap zou legitimeren, dat is niet echt modern.
Toch denken veel mensen dat de monarchie een goed idee is. Deze mensen denken niet rationeel en zijn onverstandig. Deze mensen willen een monarchie puur en alleen maar omdat het een traditie is en omdat zij een symbool nodig hebben. Altijd komen zij weer met argumenten voor de monarchie omdat dit stabiliteit zou brengen. Ik heb dat argument al weerlegd door te wijzen op de problemen die de leden van het koninklijk huis creëren voor de ministeriële verantwoordelijkheid.
Volgens recent onderzoek is 73% voorstander van de monarchie en 17% voorstander van een republiek. Volgens een ouder onderzoek van 2003 is 86% voorstander van de monarchie. Dit onderzoek beantwoord ook een andere interessante vraag, want volgens dit onderzoek is 57% tegen erfopvolging. Ik denk dat een dergelijke uitslag draagvlak geeft voor een compromis: een democratisch gekozen koning(in) in plaats van erfopvolging, en voor de rest blijft alles hetzelfde. Eigenlijk een soort de facto president dus. En bezuinigen op het salaris natuurlijk.