Een plan van de gemeente Vorden om omgekomen Duitse soldaten te herdenken valt niet in de smaak bij het Nationaal Comité 4 en 5 mei. We moeten namelijk slachtoffers en geen daders herdenken, aldus het Comité. Inmiddels heeft Vorden al bakzeil gehaald, omdat er gevreesd werd dat een demonstratie uit de hand zou lopen. Ik betwijfel of dit zwart-wit denken op iedere Duitse soldaat van toepassing was.
Er zijn twee extremen. Zo zou je kunnen stellen dat iedere Duitser een slachtoffer van de nazi propagandamachine was, dat ze niet beter wisten en dus ook allemaal slachtoffers waren. Velen verwerpen die stelling omdat de concepten van dader en eigen verantwoordelijkheid zo volledig worden ontdaan van enige betekenis. Terecht mijns inziens. Maar iedere Duitse soldaat aanwijzen als dader is weer een ander extreem. Het nieuwsbericht van de NOS heeft het over de graven van Duitse soldaten, dus we hebben het waarschijnlijk niet exclusief over SS’ers die oorlogsmisdaden op hun geweten hadden.
Er zijn ook genoeg Duitse soldaten geweest die niets met oorlogsmisdaden te maken hadden en handelden conform het oorlogsrecht. Daar kun je tegen in brengen dat ze meewerkten aan een agressieve oorlog en immoreel waren omdat ze geallieerde soldaten hebben gedood. Maar dan is de vraag, wat waren hun opties? Er was geen mogelijkheid tot gewetensbezwaar in Nazi Duitsland, dienstweigeraars zoals Franz Jägerstätter werden zonder scrupules geëxecuteerd.
Wat zou ik als Duitser hebben gedaan als mij de keuze werd geboden tussen de dienstplicht of de doodstraf? Ik zou de dienstplicht hebben gekozen. Ik zou het verwonden van vijandige soldaten proberen te vermijden door bewust mis te schieten en zo snel mogelijk proberen te vluchten om mij over te geven aan de geallieerden. Maar stel nu dat ik tijdens mijn vluchtpoging een kogel voor de kiezen krijg voordat ik mij kan overgeven. Dan was ik misschien ook als Duitse soldaat in een graf beland in Vorden en toch door het Comité gebrandmerkt als dader. En dan maak ik nog een flinke aanname dat ik in deze hypothetische situatie ethisch zou zijn en niet gecorrumpeerd door de samenleving van Nazi Duitsland.
In het verleden heb ik dit al eens eerder besproken, maar ik wil ook toevoegen dat ik het Nationaal Comité 4 en 5 mei een hypocriete organisatie vind. Zo is te lezen op hun website dat wij op 4 mei alleen de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en daarna herdenken. Dus we herdenken ook de Nederlanders die deelnamen aan de politionele acties in Indonesië, een oorlog van agressie die door ons werd begonnen. Nederlandse dienstweigeraars werden in die tijd weliswaar opgesloten maar niet geëxecuteerd. Ik hoor nog altijd niets over een herdenking voor het bloedbad van Rawagede. Het is zo veel makkelijker om onszelf als slachtoffer te zien in plaats van te erkennen dat wij ook daders zijn geweest.