Laatst belandde ik in een discussie over euthanasie. Aan de ene kant was er een christelijk standpunt tegen euthanasie, en aan de andere kant was er mijn rationele/liberale standpunt voor euthanasie, maar deze post gaat niet over euthanasie. Aan het einde van de discussie werd mij verteld door een toehoorder dat mijn toon in de discussie impliceerde dat ik (de christelijke) religie niet respecteer, terwijl dat wel nodig zou zijn. Ik antwoordde dat die bewering, in de context van de betekenis van het woord “respect” in dat geval, niet waar was.
Maar eigenlijk klopt het wel, op basis van de definitie van ‘respect’ zoals die te vinden is op de website van de Van Dale, heb ik geen respect voor religie. Volgens deze definitie gaat er van respect “eerbied uit hoogachting” uit. Ik acht religie niet hoog en ik heb er geen eerbied voor. In de context waarin het woord gebruikt werd in de discussie had het een betekenis die meer neutraal is, maar volgens de officiele definitie heeft het woord een zeer positieve lading. Wat een vervelend woord is “respect” eigenlijk, het heeft een betekenis die zo ambigu is dat het woord te pas en te onpas word gebruikt, met als gevolg dat het een onduidelijke betekenis heeft gekregen.
Ik heb geen respect voor religie omdat het niet de wetenschappelijke methode volgt. Mensen moeten niet willen geloven, mensen moeten weten. Helaas geeft de wetenschappelijke methode niet een antwoord op alle vragen. Wat gebeurt er wanneer wij sterven? Misschien houden wij wel op te bestaan, en is er geen leven na de dood. Ik kan mij goed voorstellen dat veel mensen dat geen leuk vooruitzicht vinden, misschien hebben zij moeite om te accepteren dat er zo veel is wat wij niet begrijpen. Wellicht is dat de reden dat zoveel religies, niet enkel de Abrahamitische religies, een leven na de dood beloven. Vooral het islamitische idee van het paradijs zal veel mensen erg aantrekkelijk lijken. Ik denk dat mensen willen geloven. Mijn sociologische visie is dat religie een sociale institutie is om menselijk gedrag te sturen, vergelijkbaar met de gedachte van Karl Marx over religie als “opium van het volk“.
Laten wij als voorbeeld eens de religie van het oude Egypte nemen. Het is zeer fascinerend om te lezen, in het kort zou de wereld gecreëerd zijn door de goden uit de donkere wateren der chaos, en zou er een plezierig leven na de dood zijn voor mensen die zich goed hadden gedragen tijdens het sterfelijke leven, kortom deze religie kent de principes van een creatie mythe, een hemel en een hel. Ook leert deze religie dat de farao’s afstammelingen van de goden waren. Deze vorm van religie is een krachtig middel om mensen normen en waarden aan te leren en de farao te gehoorzamen. De abrahamitische religies die vandaag de dag zo populair zijn, hebben ook een functie voor normen en waarden.
Je zou voor gek worden verklaart als je vandaag de dag nog zou geloven in de religie van het oude Egypte. Terecht. Maar dit heeft enkel te maken met het feit dat de religie ‘uit’ is en geen volgelingen meer kent, niet met de inhoud van de religie. Zolang een religie maar volgelingen heeft kan de inhoud van een religie nog zo krankzinnig zijn, maar nemen de volgelingen de religie toch bloedserieus. Lees maar eens wat het geloof van de Mormoonse kerk en Scientology is, ik vind het zeer alarmerend dat mensen die enige vorm van intelligentie hebben dit serieus nemen, zoals bijvoorbeeld Tom Cruise. Veel aanhangers van Abrahamitische religies verwerpen de vele “primitieve” religies wel als onzin, terwijl zij hun eigen religie op hypocriete wijze volstrekt serieus blijven nemen. Waarom zien mensen wel de onzin van veel religies, bijgeloof, het bestaan van sinterklaas of de kerstman, maar niet de religie die zij zelf aanhangen? Mijn visie is, uit eigen ervaring wegens mijn christelijke opvoeding, dat opvoeding een krachtig instrument is voor het voortbestaan van een religie. Nog voordat kinderen in staat zijn om kritisch en rationeel te denken, en zij in een zeer hoge mate vertrouwen op hun opvoeders, worden zij religieus opgevoed. Kinderen worden zo geïndoctrineerd, hen wordt door hun ouders geleerd om het geloof kritiekloos te aanvaarden. Deze beïnvloeding in hun jeugd is erg moeilijk los te laten voor mensen in hun latere leven. Veel religieuze mensen hebben een tunnelvisie ontwikkeld en zijn niet meer in staat om kritisch (genoeg) na te denken over hun religie.
Dat is hun ‘probleem’ en niet het mijne, ik zie het als een probleem en zij niet. Als religie voor hen ‘werkt’ en voor mij niet, prima. Ik ben blij dat ik rationeel kan denken. Wat mij echter wel irriteert is dat bijvoorbeeld sommige christenen wel gelijk fanatiek, bijna met een zekere arrogantie, in de aanval gaan als ik een discussie start over euthanasie als ik zeg dat ik als liberaal meen dat mensen de vrijheid moeten hebben om te kiezen voor euthanasie. Dit soort christenen vergeet dat zij een argument voeren dat in essentie het beroep op autoriteit is, “volgens God is euthanasie verderfelijk”. Het beroep op autoriteit is, zoals je kan lezen op de pagina op Wikipedia waar ik naar linkte, een logische fout en dus een drogreden. Christenen die met dergelijke argumenten komen hebben geen poot om op te staan, de bewijslast ligt bij hen. Als je religieus bent en je mengt je in een discussie, wees dan terughoudend en verklaar dat je een mening hebt gebaseerd op jouw religie, en probeer die mening niet te onderbouwen met argumenten.
Ik accepteer dat er mensen zijn die een religie aanhangen, en ik gun het ze dat zij die vrijheid hebben. Eerlijk is eerlijk, ik verwacht ook niet dat er religieuze mensen zijn die respect hebben voor mijn agnosticisme, ik verwacht enkel dat zij mijn levensbeschouwing accepteren, meer niet. Het is echter ook het religieuze volk dat vaak een gebrek aan acceptatie van andersdenkenden toont. Bijvoorbeeld abortus is vanuit een seculiere visie, net zoals een christelijke visie, als moord te zien en dus ethisch fout. Ik begrijp daarom dat religieuzen abortus afkeuren. Wat ik echter niet begrijp, is waarom zij ook euthanasie afkeuren. Euthanasie is in feite gewenste zelfmoord, in het geval van euthanasie is er geen sprake van het toedelen van schade aan anderen en vanuit een seculiere visie zal euthanasie dus niet als iets slechts worden gezien. Religieuzen doen dat vaak wel. Zij zijn tegen euthanasie, simpelweg omdat een verbod op euthanasie in hun heilige geschrift staat. Zij maken daarbij geen onderscheid tussen mensen die niet hun religie aanhangen en die dat wel doen. In feite willen zij zo de vrijheid beperken beperken van andersdenken, zij willen hen het recht op een volledig individuele keuze ontzeggen; zij accepteren niet dat andersdenkenden geen probleem hebben met euthanasie, en als gevolg daarvan accepteren zij dus ook niet de levensbeschouwing van andersdenkenden.