Wilders’ toespraak in New York blijkt gelukkig niet schokkend te zijn, maar relatief mild voor zijn begrippen. Dat is goed nieuws voor de formatie van het nieuwe rechtse kabinet, blijkbaar begint het ‘containment’ van Wilders door hem verantwoordelijkheid te geven in de formatie al zijn vruchten af te werpen. Wat mij vooral opviel aan zijn toespraak is dat deze zo goed illustreert hoe tegenstrijdig zijn denken is. Kort samengevat, volgens Wilders moet onze samenleving intolerantie (voor hem blijkbaar een synoniem voor de islam) niet toestaan, dus eigenlijk moeten wij intolerant worden om ons tegen intolerantie te beschermen. En dat terwijl Wilders een voorstander is van vrijheid. Daar is de contradictie waar te nemen.
Wilders haalde de Amerikaanse president Lincoln aan, die zei dat “zij die vrijheid weigeren aan anderen, het zelf niet verdienen”. Maar een tolerante samenleving “is geen suïcidale samenleving”, zei Wilders. “Het kan intolerantie niet tolereren en overleven.”
Wilders slaat de spijker op de kop met zijn opmerking dat een ‘dergelijk centrum ter bevordering van begrip tussen verschillende geloven meer op zijn plaats is in Mekka dan in New York’. Ja, Saudi-Arabië is zeer intolerant jegens andere religies. Maar ik kan mij niet vinden in de denkwijze dat de islam inherent intolerant is omdat het om een probleem in Saudi-Arabië gaat en niet om een probleem in de islam als geheel (denk bijvoorbeeld aan religieuze vrijheid in Turkije).
De vraag waarom wij dan wel tolerant zouden zijn als Saudi-Arabië dat niet is beantwoord ik als volgt. Het westen kan ‘wraak nemen’ op Saudi-Arabië door zelf minder tolerant te worden, maar het zou waarschijnlijk alleen maar leiden tot een spiraal van verslechterende relaties tussen de westerse en de islamitische wereld. Als wij intoleranter worden zou het onze kritiek op de islamitische wereld ook minder geloofwaardig maken. Het is beter als wij onszelf als westen juist een voorbeeldfunctie toeschrijven zodat bijvoorbeeld Saudi-Arabië daar van kan leren. Na de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog waren de Verenigde Staten van Amerika het voorbeeld van democratie (weliswaar in beperkte vorm) en burgerlijke vrijheden terwijl Europa voor het grootste deel bestond uit monarchieën die dergelijke vrijheden niet kenden. De Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog was een voorbeeld voor de Franse Revolutie, en voor de latere verspreiding van democratie in Europa.
De mensen die het islamitisch centrum op Ground Zero willen bouwen hebben daar het recht toe. Is het ongepast, of zelfs een provocatie? Ik denk het niet. Is het onverstandig? Ja, als de initiatiefnemers op zoveel weerstand stuiten kunnen zij beter niet zo volhardend zijn en een andere plaats uitkiezen. Het is niet mogelijk en onwenselijk om wetgeving te ontwerpen om één religie, de islam, te dwarsbomen.