Evaluatie prestaties kabinet Rutte: 130 km/u, onderwijs en cultuur

Ik denk dat het tijd is om een eerste balans op te maken van de prestaties van het kabinet Rutte tot zover. Ik ga in deze post twee onderwerpen behandelen die flink wat media aandacht hebben genoten, de verhoging van de snelheidslimiet naar 130 kilometer per uur en de bezuinigingen op het onderwijs. Ik vind het niet fijn om mijn onderwerpkeuze in feite te laten bepalen door de media, omdat ik op andere onderwerpen nog geen zicht heb. Het liefst zou ik het volledige stemgedrag van mijn partij, de VVD, in de Tweede Kamer evalueren, maar daar heb ik op dit moment geen tijd voor. Ik zal dat zeker eens gaan doen in een volgende post.

Over 130 km/u kan ik kort zijn. Het is een idee van de VVD (specifiek Charlie Aptroot) en de PVV. Het huidige experiment met 130 km/u in plaats van 100 km/u op de A16 tussen Moerdijk en Breda blijkt in ieder geval een triviale tijdswinst op te leveren. Verder leidt het tot meer luchtverontreiniging, geluidsoverlast en verkeersongelukken. Kortom, het is symboolpolitiek die ons niets oplevert en dient alleen maar electoraal gewin. Ook erger ik mij aan de argumenten die Aptroot geeft voor verhoging: ‘Auto’s zijn schoner geworden dus wordt de uitstoot minder. Waarom rijden veel mensen te hard op sommige wegen? Omdat de snelheidsbeperking er belachelijk is.’ Dus het voordeel dat behaald is met schonere auto’s doen we weer teniet en dan zijn we niets opgeschoten. En een snelheidsbeperking van 120 km/u vind ik niet belachelijk, waarom moet er zoveel haast gemaakt worden? Zelf vind ik 100 km/u snel genoeg, maar ik doe dan ook graag aan hypermilen.

Dan de onderwijsbezuinigingen. De boete van 3000 euro voor langstudeerders die meer dan een jaar vertraging oplopen leidt bij mij tot gemengde gevoelens. Enerzijds vind ik het wel terecht, maximaal een jaar vertraging voor een bachelor en een jaar vertraging voor de master vind ik goed haalbaar. Straks heb ik mijn bachelor Geschiedenis afgerond met een half jaar vertraging (in een andere post daarover later meer).

Maar ik heb ook een jaar moeten besteden aan het halen van mijn HBO-propedeuse voor de studie Bestuurskunde, vervolgens nog een jaar aan mijn HBO-studie voordat ik realiseerde dat ik beter een universitaire studie kon volgen. Daarna nog een jaar aan een studie Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dat wijt ik aan studeerproblemen. Als iemand werkelijk last heeft van studeerproblemen in plaats van luiheid, zou die persoon dan ook financieel gestraft moeten worden? Wat als iemand een slechte studiekeuze heeft gemaakt? Dat ene jaar dat ik heb besteed aan het halen van mijn propedeuse, moet dat eigenlijk wel als vertraging tellen? Ik heb ook het geluk dat mijn ouders mijn opleiding betalen, dus bij mij is er geen sprake geweest van een financiele prikkel om snel af te studeren. Ik twijfel of mijn ouders indien de boeteregeling van toepassing zou zijn geweest drie keer 3000 euro zouden hebben betaalt, maar ik vermoed dat ze die wel voor minstens een jaar zouden hebben betaald. Dus voor mensen met rijke ouders geldt de financiele prikkel niet altijd. Ik vraag mij af wat er van mij zou zijn geworden als ik was opgegroeid als wees onder de hoede van arme verzorgers, zou ik op tijd zijn afgestudeerd? Ik ben uiteraard heel blij met mijn ouders, maar ik tegelijkertijd vind ik het jammer dat mijn studie voor mij betaald is.

Werkelijk bezwaarlijk was dat universiteiten ook een boete voor langstudeerders krijgen. Dat plan is echter aangepast: de ‘perverse prikkel’, de boete voor de universiteiten, is geschrapt, maar daar komt een generieke korting van 160 miljoen voor in de plaats. Uiteraard lijkt het mij geen goed plan om op het onderwijs te bezuinigen en kan ik mij niet voorstellen dat er niets te vinden is wat minder prioriteit geniet en waar die 160 miljoen te halen is. Echter moet nog iets anders opgemerkt worden, door efficiënter gebruik van middelen kunnen betere resultaten behaald worden. Misschien een open deur, maar kijk eens naar de resultaten van het PISA-onderzoek en het jaarlijkse budget per student tussen het secundair en tertiair onderwijs. Finland en Zuid-Korea spenderen noemenswaardig minder budget aan onderwijs dan Nederland, maar ze scoren wel veel hoger in het PISA-onderzoek. Oostenrijk en vooral de Verenigde Staten spenderen meer maar scoren slechter. Kortom, er is niet noodzakelijk een causale relatie tussen onderwijsbudgetten en prestaties van studenten. In het PISA-onderzoek worden de vaardigheden van vijftienjarigen onderzocht, maar wellicht zijn de resultaten tot op zekere hoogte te extrapoleren naar het hoger onderwijs. Wat het hoger onderwijs betreft, de VS hebben wel de beste universiteiten. Ik ben benieuwd of daar wel een causale relatie is met budget en prestaties.

In plaats van de boete voor langstudeerders zou het eerlijker zijn indien de studiefinanciering wordt afgeschaft en vervangen door een sociaal leenstelsel. Dan deelt iedereen in de bezuinigen, niet alleen langstudeerders, en blijft wel een stimulans bestaan om snel af te studeren. Een renteloze lening of iets dergelijks moet met goede randvoorwaarden geen probleem vormen, als we een hypotheek nemen op een huis is een lening voor een studie toch ook geen probleem? De discussie over die maatregel speelde voor de langstudeerboete, halverwege 2010. Een artikel van de krant Trouw is wat dat betreft verhelderend (zie de tweede pagina). De VVD was in die tijd voorstander van het sociaal leenstelsel, de PVV wilde niets veranderen, het CDA wilde studiefinanciering behouden en langstudeerders beboeten. Ik denk dat de drie partijen in de formatie op het standpunt van het CDA zijn uigekomen als compromis, en dat doet mij ook twijfelen of Halbe Zijlstra uit eigen motivatie deze maatregel neemt, voelt hij zich niet gedwongen om een afspraak van de coalitie uit te voeren?

Nu herinner ik me ook weer de bezuinigingen op cultuur. Daar kan ik ook kort over zijn: prima plan, laat de markt maar bepalen welke vormen van cultuur waardevol zijn, dat hoeft de overheid niet voor ons te bepalen. Als een toegansbewijs voor het optreden van een orkest dan te duur wordt, kan er gewoon een CD met klassieke muziek worden geluisterd. Met Spotify is dat tegenwoordig zelfs gratis.